Bibliotheken treffen maatregelen tegen overlast

Zeist – Bibliotheken en culturele centra kampen steeds vaker met bezoekers die zich misdragen, met als gevolg schelden, intimidatie en vernielingen. Ook Kunstenhuis Idea in Zeist heeft de laatste tijd een toename van overlast gezien, waardoor er maatregelen zijn genomen. Camera’s, een beveiliger en gesloten deuren moeten ongenode gasten buiten houden. “Dit is bizar. Openbare orde is niet onze corebusiness, we zijn er om lezen te stimuleren,” zegt directeur Jan Brands-Leever.

Clazien Hamelink, die sinds twee jaar bij de servicebalie van de Klinker in Zeist werkt, merkt dat de overlast het afgelopen jaar is toegenomen. “Het begint vaak onschuldig,” vertelt ze. “Je vraagt groepen om te vertrekken, ze gaan weg maar komen terug met anderen en het leidt tot onheuse bejegening en soms zelfs handgemeen. We moeten regelmatig de politie bellen.”

Ook ziet Kunstenhuis Idea een toename van ‘verwarde personen’ die binnenkomen, vaak mensen met psychische of verslavingsproblemen. “Ze willen geld, koffie of bellen met de vaste telefoon. We hebben zelfs gehad dat iemand door een raam naar binnen klom. Dat raam hebben we nu maar op slot gedaan,” aldus Hamelink.

Het probleem is niet uniek voor Zeist. Vorig jaar sloot het Servicepunt in Vinkeveen tijdelijk de deuren vanwege incidenten, en ook in Utrechtse bibliotheken is er sprake van overlast. “Met name in koude of regenachtige seizoenen zien we meer overlast,” zegt Deirdre Carasso, directeur van de twaalf Utrechtse bibliotheken. Dan worden er meer beveiligers ingehuurd.

Veiligheidsmaatregelen

Klaas Gravesteijn, directeur van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), legt uit dat een beveiliger niet alleen controleert, maar ook voor een prettige sfeer zorgt. Echter, dit brengt hoge kosten met zich mee, vooral voor kleinere bibliotheken. In Zeist was een professionele beveiliger te duur, dus er is nu een goedkopere surveillant die toezicht houdt. Andere maatregelen zijn cameratoezicht, weerbaarheidstrainingen voor medewerkers, nauwe samenwerking met de politie en zelfs een ‘stadionverbod’ voor een overlastgevende bezoeker. Sinds kort is de deur naar de muziekschool ’s middags gesloten, waarbij bezoekers moeten aanbellen om binnen te komen.

Oorzaken van de overlast

Volgens Gravesteijn komt de toename van overlast door het groeiende aantal bezoekers. “Meer mensen betekent meer problemen,” zegt hij. Sociale problemen zoals jongerenoverlast en een gebrek aan opvang voor dak- en thuislozen zorgen ervoor dat meer ‘verwarde personen’ de bibliotheken opzoeken.

In Utrecht steeg het aantal bezoekers in de bibliotheken vorig jaar met 32 procent. “De bibliotheek is voor sommigen een plek van rust en stilte, maar ook een ontmoetingsplek geworden,” merkt Carasso op. “Dat intensievere gebruik leidt soms tot conflicten,” voegt Brands-Leever toe. “Er is een informatiepunt ‘digitale overheid’, leescafés, debatten en jongeren die komen studeren. Dit maakt het gebouw intensiever gebruikt.”

Samenwerking met gemeenten

De recente maatregelen in Zeist lijken al effect te hebben. “Bezoekers voelen zich veiliger,” zegt Hamelink. “We krijgen positieve reacties, ook van muziekdocenten. De deur is dicht en niemand kan ongezien binnenkomen.”

Gravesteijn benadrukt het belang van samenwerking met gemeenten, politie en jongerenwerk om de problemen aan te pakken. De VOB wil beter in kaart brengen waar incidenten plaatsvinden om gerichter met gemeenten te kunnen praten over oplossingen.

Deur blijft open

Deirdre Carasso verwacht niet dat ze maatregelen zoals in Amsterdam zal nemen, waar twee bibliotheken onlangs gesloten werden voor niet-leden. “De bieb moet een plek zijn die voor iedereen toegankelijk is,” zegt ze. “We willen de deur niet op slot doen, de bibliotheek is een publieke voorziening.”

“We gaan geen mensen weigeren, anders vervullen we onze kerntaken niet meer. Of het nu gaat om een krant lezen, WiFi gebruiken, een cursus volgen of studeren; iedereen moet hier zijn ding kunnen doen. Dus we gaan de deuren nooit sluiten.”